توفیق شاهزاده محمد بشیرالدینتوفیق شاهزاده محمد بشیرالدین (د ۱۲۹۲ق/۱۸۷۷م)، پسر سلطان شکرالله پسر تیپوسلطان، شاعر پارسی‌گوی شبه‌قاره هند بوده است. ۱ - معرفی اجمالیوی پس از کشته شدن تیپوسلطان در جنگ با انگلیسی‌ها در ۱۲۱۳ق، همراه خانواده‌اش به کلکته تبعید، و در مالی‌گنج مستقر شدند. توفیق نیز فرصت را غنیمت شمرد و در آن‌جا به تحصیل پرداخت و در مدتی کوتاه مانند پدرش به استادی رسید. [۱]
صبا، محمدمظفرحسین، تذکره روز روشن، ج۱، ص۱۸-۱۹، به کوشش محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.
[۲]
هدایت، محمود، گلزار جاویدان، ج۱، ص۲۹۰، تهران، ۱۳۵۳ش.
از معاصران و همنشینان او می‌توان عبدالرحیم تمنّا، عبیدالله عبیدی و عبدالغفور نساخ را نام برد.توفیق در شعر و نثر فارسی و عربی چیره‌دست بود [۳]
حبیب‌الرحمان، حکیم، ثلاثه غساله، ج۱، ص۱۱۸، ترجمۀ عارف‌نوشاهی، لاهور، ۱۳۶۸ش/۱۹۸۹م.
و برخی از غزلیات او نشان‌دهنده تأثیرپذیری از حافظ است. [۴]
عبدالسبحان، «نفوذ حافظ در بنگاله»، مجموعه سخنرانی‌های نخستین سمینار پیوستگی‌های فرهنگی ایران و شبه قاره هند، ج۱، ص۴۱۲، اسلام‌آباد، ۱۳۷۲ش، ج۱.
۲ - آثار۱. نهال خیال، مثنوی فارسی که بارها به چاپ رسیده است. [۵]
عبدالسبحان، «نفوذ حافظ در بنگاله»، مجموعه سخنرانی‌های نخستین سمینار پیوستگی‌های فرهنگی ایران و شبه قاره هند، ج۱، ص۴۱۲، اسلام‌آباد، ۱۳۷۲ش، ج۱.
[۶]
حبیب‌الرحمان، حکیم، ثلاثه غساله، ج۱، ص۵۸، ترجمه عارف‌نوشاهی، لاهور، ۱۳۶۸ش/۱۹۸۹م.
۲. دیوان، که به چاپ نرسیده است، اما تذکره‌نویسان اشعاری از آن را در تذکره‌های خود نقل کرده‌اند. [۷]
عبدالسبحان، «نفوذ حافظ در بنگاله»، مجموعه سخنرانی‌های نخستین سمینار پیوستگی‌های فرهنگی ایران و شبه قاره هند، ج۱، ص۴۱۲، اسلام‌آباد، ۱۳۷۲ش، ج۱.
۳ - فهرست منابع(۱) صبا، محمدمظفرحسین، تذکره روز روشن، به کوشش محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش. (۲) عبدالسبحان، «نفوذ حافظ در بنگاله»، مجموعه سخنرانی‌های نخستین سمینار پیوستگی‌های فرهنگی ایران و شبه قاره هند، اسلام‌آباد، ۱۳۷۲ش، ج۱. (۳) حبیب‌الرحمان، حکیم، ثلاثه غساله، ترجمۀ عارف‌نوشاهی، لاهور، ۱۳۶۸ش/۱۹۸۹م. (۴) هدایت، محمود، گلزار جاویدان، تهران، ۱۳۵۳ش. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «توفیق شاهزاده محمد بشیرالدین»، شماره۶۱۸۰. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|